Bác sĩ tâm lý là một trong những định danh được nhiều người sử dụng. Bác sĩ tâm lý hay còn được hiểu là chuyên gia tâm lý hay nhà tâm lý học chuyên nghiên cứu các hiện tượng tâm lý, trạng thái tinh thần hay hành vi của con người nhằm phát hiện và giải thích những bất ổn trong tâm lý của các cá nhân liên quan đến nhau và với môi trường của họ.
Vậy bác sĩ tâm lý là gì? Bác sĩ tâm lý TPHCM có nhiều không? Vai trò của bác sĩ tâm lý ra sao? Hãy cùng ThanhBinhPsy tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.
Bác sĩ tâm lý là gì?
Bác sĩ tâm lý hay nhà tâm lý học là những người được đào tạo bài bản về tâm lý học. Họ có đầy đủ kỹ năng, kiến thức cũng như những tố chất để có thể lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ các vấn đề mà thân chủ gặp phải. Từ đó, giúp cho thân chủ của mình có được cái nhìn bao quát và có khả năng ra quyết định hoặc lựa chọn cho riêng mình.
Trên thực tế, định danh bác sĩ tâm lý nói chung và bác sĩ tâm lý TPHCM được sử dụng khá thông dụng tuy nhiên về mặt học thuật thì khái niệm này hoàn toàn chưa được sử dụng đúng. Một người được gọi là bác sĩ khi họ có khả năng và kiến thức về y khoa, tuy nhiên nhà tâm lý lại hoàn toàn không có khả năng đó. Việc mà một nhà tâm lý có thể làm được thay bác sĩ là nghi ngờ chẩn đoán chứ không được phép đưa ra chẩn đoán cụ thể.
Theo đó, một nhà tâm lý luôn có liên hệ mật thiết với những bác sĩ thần kinh (tâm thần). Bởi mặc dù họ có thể nghi ngờ chẩn đoán nhưng người đưa ra chẩn đoán lại là các bác sĩ. Ngoài ra, đối với một số trường hợp thân chủ gặp các rối loạn cần sử dụng thuốc thì bác sĩ là người quyết định kê đơn cũng như chỉ định có can thiệp tâm lý hay không.
Nói một cách dễ hiểu hơn thì những “bác sĩ” tâm lý thực ra là người hỗ trợ trực tiếp cho thân chủ bằng con đường cảm xúc, tinh thần. Sự hỗ trợ này phải kết hợp nhuần nhuyễn với các bác sĩ thần kinh mới thực sự mang lại hiệu quả cao.
Trong bài “Phân biệt giữa tham vấn và tư vấn tâm lý” của ThanhBinhPsy có nhắc tới vai trò và nhiệm vụ của một nhà tâm lý. Bên cạnh yếu tố bảo mật thông tin, lắng nghe, chia sẻ và cảm thông với thân chủ của mình thì vai trò lớn nhất của những nhà tâm lý là người định hướng và hỗ trợ cho thân chủ. Nhà tâm lý giúp mở ra những cánh cửa mới để thân chủ nhìn nhận các vấn đề của mình một cách khách quan và bao quát hơn. Từ đó, đưa ra định hướng và giúp họ có thể tự ra quyết định hay tự tìm ra giải pháp cho vấn đề của mình.
Tâm lý học hiện đang là một trong những ngành học Hot nhất hiện nay tại Việt Nam. Nếu bạn yêu thích tâm lý học và muốn theo học chuyên ngành này bạn có thể tham khảo một số trường Đại học có chương trình đào tạo tâm lý học sau: Đại học sư phạm Hà Nội và TPHCM, Đại học KHXH&NV Hà Nội và TPHCM; Đại học Hoa Sen, Đại Học Văn Hiến; Đại học lao động xã hội TPHCM… Nếu có điều hiện hơn bạn có thể theo học ngành tâm lý học tại nhiều quốc gia khác như Pháp, Anh, Mỹ, Úc, Philippin…
Xem thêm >>> Tư Vấn Tâm Lý Hướng Nghiệp
Tiêu chuẩn cấp phép hành nghề bác sĩ tâm lý trên thế giới
Để trở thành một nhà tâm lý học, một người thường hoàn thành bằng cấp về tâm lý học, nhưng ở các khu vực pháp lý khác, quá trình nghiên cứu có thể khác nhau và các hoạt động được thực hiện có thể tương tự như các chuyên gia khác.
Vương quốc Anh
Ở Anh, “nhà tâm lý học đã đăng ký” và “nhà tâm lý học hành nghề” là những danh hiệu được bảo vệ. Danh hiệu “bác sĩ phẫu thuật thần kinh” không được bảo vệ. Ngoài ra, các chức danh chuyên gia sau đây cũng được pháp luật bảo vệ: “nhà tâm lý học lâm sàng”, “nhà tâm lý học tư vấn”, “nhà tâm lý học giáo dục”, “nhà tâm lý học pháp y”, “nhà tâm lý học sức khỏe”, “nhà tâm lý học nghề nghiệp” và “thể thao và tập thể dục nhà tâm lý học “.
Hội đồng Chuyên môn Chăm sóc Sức khỏe và Chăm sóc (HCPC) là cơ quan quản lý theo luật định đối với các nhà tâm lý học hành nghề ở Anh. Yêu cầu phải đăng ký làm nhà tâm lý học lâm sàng, tư vấn hoặc giáo dục là một tiến sĩ chuyên nghiệp (và trong trường hợp hai bằng cấp chuyên môn của Hiệp hội Tâm lý học Anh, đáp ứng các tiêu chuẩn của một tiến sĩ chuyên nghiệp).
Bản thân danh hiệu “nhà tâm lý học” không được bảo vệ. Hiệp hội Tâm lý học Anh đang hợp tác với HCPC để đảm bảo rằng danh hiệu “bác sĩ tâm thần kinh” được quy định là một chức danh chuyên gia cho các nhà tâm lý học hành nghề.
Úc
Ở Úc, nghề tâm lý học, và việc sử dụng định danh “nhà tâm lý học”, được quy định bởi Đạo luật của Nghị viện, Quy định về hành nghề y tế (sắp xếp hành chính) Luật 2008, theo thỏa thuận giữa chính phủ tiểu bang và lãnh thổ.
Theo luật quốc gia này, việc đăng ký các nhà tâm lý học được quản lý bởi Hội đồng Tâm lý học Úc (PsyBA). Trước tháng 7 năm 2010, việc đăng ký chuyên nghiệp của các nhà tâm lý học bị chi phối bởi nhiều Ban đăng ký Tâm lý học tiểu bang và lãnh thổ. Hội đồng Kiểm định Tâm lý học Úc (APAC) giám sát các tiêu chuẩn giáo dục cho nghề nghiệp.
Các yêu cầu tối thiểu để đăng ký chung về tâm lý học, bao gồm quyền sử dụng danh hiệu “nhà tâm lý học”, là một bằng cấp tâm lý học bốn năm được APAC phê duyệt theo sau là chương trình thạc sĩ hai năm hoặc hai năm hành nghề được giám sát bởi một nhà tâm lý học đã đăng ký. Ngoài ra còn có lộ trình đăng ký ‘5 + 1’, bao gồm bằng cấp APAC bốn năm, sau đó là một năm học sau đại học và một năm thực hành có giám sát.
Hạn chế áp dụng cho tất cả các cá nhân sử dụng danh hiệu “nhà tâm lý học” ở tất cả các tiểu bang và vùng lãnh thổ của Úc. Tuy nhiên, các thuật ngữ “nhà trị liệu tâm lý”, “nhân viên xã hội” và “cố vấn” hiện đang tự điều chỉnh, với một số tổ chức vận động cho quy định của chính phủ.
Bỉ
Từ năm 1933, danh hiệu “nhà tâm lý học” đã được pháp luật ở Bỉ bảo vệ. Nó chỉ có thể được sử dụng bởi những người nằm trong danh sách của Ủy ban Chính phủ Quốc gia. Yêu cầu tối thiểu là hoàn thành năm năm đào tạo đại học về tâm lý học (bằng thạc sĩ hoặc tương đương).
Tiêu đề của “nhà trị liệu tâm lý” không được bảo vệ về mặt pháp lý. Kể từ năm 2016, luật pháp Bỉ công nhận nhà tâm lý học lâm sàng là một nghề y tế tự trị. Nó bảo lưu thực hành trị liệu tâm lý cho các bác sĩ y khoa, nhà tâm lý học lâm sàng và bác sĩ chỉnh hình lâm sàng.
Hoa Kỳ và Canada
Một chuyên gia ở Mỹ hoặc Canada phải có bằng tốt nghiệp về tâm lý học (MA, Psy.D., Ed.D. hoặc Ph.D.) hoặc có giấy phép của tiểu bang để sử dụng nhà tâm lý học chức danh. Các chuyên gia tâm lý được công nhận phổ biến nhất là các nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn, những người cung cấp liệu pháp tâm lý, hoặc quản lý và giải thích các bài kiểm tra tâm lý. Các yêu cầu khác nhau giữa các tiểu bang đối với các học giả về tâm lý học, cũng như cho các nhân viên chính phủ.
Các nhà tâm lý học ở Hoa Kỳ vận động thay đổi lập pháp để cho phép các nhà tâm lý học được đào tạo đặc biệt kê toa thuốc tâm thần. Pháp luật ở Idaho, Iowa, Louisiana, New Mexico và Illinois đã cấp cho những người hoàn thành chương trình học thạc sĩ bổ sung về tâm sinh lý học để kê đơn thuốc điều trị rối loạn tâm thần và cảm xúc.
Kể từ năm 2019 , Louisiana là tiểu bang duy nhất nơi việc cấp phép và quy định thực hành tâm lý học của các nhà tâm lý học y tế (MPs) được quy định bởi một hội đồng y tế (Ủy ban kiểm tra y tế bang Louisiana) chứ không phải là một hội đồng của các nhà tâm lý học.
Trong khi các quốc gia khác đã theo đuổi các đặc quyền theo quy định, họ đã không thành công. Luật pháp tương tự ở các bang Hawaii và Oregon đã thông qua các cơ quan lập pháp tương ứng của họ, nhưng trong mỗi trường hợp, luật pháp đã bị phủ quyết bởi thống đốc bang.
Tại Hoa Kỳ và Canada, một người được xem là thành viên của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ phải có học vị tối thiểu là Tiến Sĩ (một số tỉnh của Canada vẫn chấp nhận bằng thạc sĩ). Yêu cầu tối thiểu đối với tư cách thành viên đầy đủ có thể được miễn trong các trường hợp có bằng chứng cho thấy đóng góp hoặc hiệu suất đáng kể trong lĩnh vực tâm lý học đã được thực hiện. Thành viên liên kết yêu cầu ít nhất hai năm nghiên cứu sau đại học về tâm lý học hoặc một chuyên ngành liên quan đã được phê duyệt.
Phần Lan
Ở Phần Lan , danh hiệu “nhà tâm lý học” được pháp luật bảo vệ. Hạn chế đối với các nhà tâm lý học (các chuyên gia được cấp phép) được điều chỉnh bởi Cơ quan giám sát quốc gia về phúc lợi và sức khỏe (Phần Lan) (Valvira). Phải mất 330 tín chỉ ECTS (khoảng sáu năm) để hoàn thành các nghiên cứu đại học (bằng thạc sĩ). Có khoảng 6.200 nhà tâm lý học được cấp phép ở Phần Lan.
New Zealand
Ở New Zealand, việc sử dụng danh hiệu “nhà tâm lý học” bị hạn chế bởi luật pháp. Trước năm 2004, chỉ có danh hiệu “nhà tâm lý học đã đăng ký” được giới hạn ở những người đủ điều kiện và được đăng ký như vậy. Tuy nhiên, với việc công bố Đạo luật đảm bảo năng lực của các nhà thực hành y tế, năm 2003, việc sử dụng danh hiệu “nhà tâm lý học” chỉ giới hạn ở các học viên đã đăng ký với Hội đồng tâm lý học New Zealand.
Các danh hiệu “nhà tâm lý học lâm sàng”, “nhà tâm lý học tư vấn”, “nhà tâm lý học giáo dục”, “nhà tâm lý học thực tập” và “nhà tâm lý học thực tập” cũng được bảo vệ tương tự. Điều này là để bảo vệ công chúng bằng cách đảm bảo rằng người giữ danh hiệu được đăng ký và do đó đủ điều kiện và năng lực để thực hành, và có thể chịu trách nhiệm. Pháp luật không bao gồm một điều khoản miễn trừ cho bất kỳ lớp học viên nào (ví dụ, các học giả hoặc nhân viên chính phủ).
Đức
Ở Đức, việc sử dụng danh hiệu Diplom-Psychologe (Dipl.-Psych.) Bị hạn chế bởi luật pháp và một học viên được yêu cầu về mặt pháp lý để giữ danh hiệu học thuật tương ứng, tương đương với một M.Sc. bằng cấp và yêu cầu ít nhất năm năm đào tạo tại một trường đại học.
Ban đầu, bằng tốt nghiệp về tâm lý học được trao ở Đức bao gồm chủ đề tâm lý học lâm sàng. Với cải cách Bologna, bằng cấp này đã được thay thế bằng bằng thạc sĩ. Bằng cấp học thuật của Ngoại giao -Tâm lý học hoặc Thạc sĩ (Tâm lý học) không bao gồm một bằng cấp tâm lý trị liệu, đòi hỏi ba đến năm năm đào tạo bổ sung. Việc đào tạo trị liệu tâm lý kết hợp kiến thức lý thuyết chuyên sâu với các đơn vị chăm sóc bệnh nhân và tự phản xạ có giám sát.
Sau khi hoàn thành các yêu cầu đào tạo, các nhà tâm lý học thực hiện một bài kiểm tra của nhà nước, sau khi hoàn thành thành công (Approbation), trao danh hiệu chính thức của “nhà tâm lý trị liệu tâm lý” (Nhà tâm lý học tâm lý ). Sau nhiều năm tranh cãi chính trị liên ngành, tâm lý trị liệu không phải bác sĩ đã được cung cấp một nền tảng pháp lý đầy đủ thông qua việc tạo ra hai ngành nghề y tế học thuật mới.
Hy Lạp
Từ năm 1979, danh hiệu “nhà tâm lý học” đã được pháp luật ở Hy Lạp bảo vệ. Nó chỉ có thể được sử dụng bởi những người có giấy phép hoặc chứng chỉ có liên quan, được cấp bởi chính quyền Hy Lạp, để hành nghề như một nhà tâm lý học.
Yêu cầu tối thiểu là hoàn thành đào tạo đại học về tâm lý học tại một trường đại học Hy Lạp, hoặc tại một trường đại học được chính quyền Hy Lạp công nhận. Các nhà tâm lý học ở Hy Lạp được yêu cầu về mặt pháp lý để tuân thủ Quy tắc ứng xử của các nhà tâm lý học (2019). Họ không bắt buộc phải đăng ký với bất kỳ cơ quan tâm lý nào ở nước này để hành nghề một cách hợp pháp.
Hà Lan
Ở Hà Lan , danh hiệu “nhà tâm lý học” không bị hạn chế bởi luật pháp. Hiệp hội các nhà tâm lý học chuyên nghiệp Hà Lan (NIP), sử dụng luật thương hiệu, đã đặt ra tiêu đề riêng là “Nhà tâm lý học NIP” ( Psycholoog NIP ). Danh hiệu này được trao riêng cho những người có bằng thạc sĩ tâm lý học sau một năm kinh nghiệm sau đại học.
Các chức danh “nhà trị liệu tâm lý” (tâm lý trị liệu) và “nhà tâm lý học chăm sóc sức khỏe” ( gz-psycholoog cho gezondheidszorgpsycholoog ) bị hạn chế thông qua Đạo luật nghề nghiệp chăm sóc sức khỏe cá nhân ( BIG ướt ) đối với những người đã theo học sau đại học (PsyD / DP tâm lý).
Việc sử dụng các danh hiệu “nhà tâm lý học lâm sàng” (klinisch psycholoog) và “bác sĩ thần kinh lâm sàng” (klinisch neuropsycholoog) được dành riêng cho những người đã theo dõi đào tạo sau chuyên khoa.
Nam Phi
Ở Nam Phi một nhà tâm lý học lâm sàng chỉ được công nhận khi họ hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ tâm lý học và thực hành tại một cơ sở đào tạo được công nhận. Ngoài ra trước khi chính thức hành nghề họ phải đăng ký với Hội đồng ngành nghề y tế Nam Phi (HPCSA) vượt qua bài kiểm tra do Hội đồng Tâm lý chuyên nghiệp đề ra.
Thụy Điển
Ở Thụy Điển, danh hiệu “nhà tâm lý học” bị hạn chế bởi luật pháp. Nó chỉ có thể được sử dụng sau khi nhận được giấy phép từ chính phủ.Các yêu cầu cơ bản là một khóa học chuyên ngành năm năm về tâm lý học (tương đương với bằng thạc sĩ) và mười hai tháng thực hành dưới sự giám sát. Tất cả các sử dụng khác đều bị cấm, mặc dù thường bị thách thức.
Tiêu đề “Nhà trị liệu tâm lý” bị chi phối bởi các quy tắc tương tự, nhưng nhu cầu giáo dục cơ bản đòi hỏi một năm rưỡi nữa (trải rộng trong ba năm) trong một khóa học chuyên ngành về tâm lý trị liệu (các khóa học khác nhau về lý thuyết), ngoài một bằng cấp học thuật trong một lĩnh vực liên quan đến việc đối xử với mọi người (nhà tâm lý học, nhân viên xã hội, bác sĩ tâm thần).
Xem thêm >>> Tư Vấn Tâm Lý Hôn Nhân và Gia Đình
Bác sĩ tâm lý làm gì?
Thông thường, các bác sĩ tâm lý có thể tư vấn độc lập hoặc kết hợp với các chuyên gia trong lĩnh vực trị liệu khác để phối hợp giải quyết các vấn đề tâm lý và sức khỏe của thân chủ. Đây là một quá trình đòi hỏi óc quan sát tinh tế, sự đồng cảm cùng nhiều kỹ năng chuyên môn.
Một nhà tâm lý học lâm sàng có khả năng thực hiện một loạt các nhóm hỗ trợ chuyên nghiệp bao gồm:
- Tham vấn và trị liệu tâm lý
- Quản lý và giải thích đánh giá và kiểm tra tâm lý
- Tiến hành nghiên cứu tâm lý
- Xây dựng chương trình phòng ngừa
- Tư vấn (đặc biệt là với các trường học và doanh nghiệp)
- Giảng dạy hay quản trị chương trình
- Cung cấp lời khai chuyên gia (pháp y)
Trong thực tế, các nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn có thể làm việc với các cá nhân, cặp vợ chồng, gia đình hoặc nhóm trong nhiều môi trường khác nhau, bao gồm thực hành tư nhân, bệnh viện, tổ chức sức khỏe tâm thần, trường học, doanh nghiệp và các cơ quan phi lợi nhuận.
Hầu hết các tư vấn lâm sàng và tư vấn tham gia vào nghiên cứu và giảng dạy đều làm như vậy trong môi trường đại học hoặc đại học. Các nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn cũng có thể chọn chuyên về một lĩnh vực cụ thể. Các lĩnh vực chuyên môn phổ biến, một số trong đó có thể kiếm được chứng chỉ hội đồng quản trị, bao gồm:
- Rối loạn tâm lý (ví dụ chấn thương,nghiện, rối loạn ăn uống, rối loạn chức năng tình dục, trầm cảm, lo lắng hoặc ám ảnh )
- Rối loạn thần kinh
- Tâm lý trẻ em và vị thành niên
- Tư vấn gia đình và mối quan hệ
- Tâm lý học sức khỏe
- Tâm lý học thể thao
- Tâm lý pháp y
- Tâm lý học công nghiệp và tổ chức
- Tâm lý giáo dục
Các nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn được đào tạo về một số liệu pháp tâm lý, bao gồm các phương pháp tiếp cận hành vi, nhận thức, nhân văn, hiện sinh, tâm lý và hệ thống, cũng như đào tạo chuyên sâu về kiểm tra tâm lý , và ở một mức độ nào đó họ có khả năng kiểm tra tâm lý thần kinh và đưa ra những nghi ngờ chẩn đoán.
Bác sĩ tâm lý làm việc ở đâu?
Bác sĩ tâm lý nói chung và bác sĩ tâm lý TPHCM nói riêng có thể làm việc tại chuyên khoa tâm thần trong bệnh viện hoặc mở phòng khám riêng. Họ cũng có thể là người tư vấn tâm lý học đường trong các trường học, trung tâm tư vấn hay trở thành giáo viên giảng dạy tâm lý học tại các trường đại học, cao đẳng. Ngoài ra, những bác sĩ tâm lý giàu kinh nghiệm cũng luôn là đối tượng được các cơ sở nghiên cứu, các tổ chức phi chính phủ và bộ phận nghiên cứu tâm lý khách hàng của nhiều công ty lớn chào đón.
Một số nghề nghiệp trong ngành Tâm lý học phổ biến hiện nay bao gồm:
Nhà tâm lý học đường: Đây là những người làm việc tại các trường học. Họ sẽ tham gia vào việc ngăn ngừa những khó khăn thất bại trong học tập và cả đời sống tinh thần của học sinh, giúp học sinh giải tỏa những căng thẳng trong cuộc sống để đạt được thành tích cao hơn trong học tập.
Nhà trị liệu tâm lý: Họ làm việc tại các bệnh viện tâm thần hoặc các bệnh viện, trung tâm trị liệu khác. Họ có trách nhiệm hỗ trợ cho nhà tâm lý học hoặc bác sỹ tâm thần. Trong một số trường hợp họ có thể làm việc độc lập, giúp cho những người có nhu cầu trị liệu tâm lý giải quyết được những mâu thuẫn tâm lý bên ngoài cũng như nội tại. Với mỗi trường hợp khác nhau nhà trị liệu tâm lý sẽ áp dụng các phương pháp trị liệu khác nhau, chẳng hạn như trị liệu hành vi, trị liệu theo phương pháp nhận thức, phân tâm, trị liệu gia đình v.v…
Chuyên viên tham vấn: Chuyên viên tham vấn có thể làm việc tại các trung tâm tư vấn, các đường dây tư vấn nóng như 1080, 1088, 1900… hoặc các dự án phi chính phủ v.v… Công việc của họ là gặp gỡ, trò chuyện với những người có nhu cầu tư vấn về tâm lý, thường phát sinh trong các lĩnh vực tình yêu, hôn nhân và gia đình,… để họ nhận thức được vấn đề của mình và tự tìm ra cách giải quyết phù hợp nhất.
Nhà tâm lý học: họ làm việc tại các viện hoặc trung tâm nghiên cứu các trường đại học, cao đẳng, các doanh nghiệp, công ty,…. Công việc của họ rất đa dạng, chẳng hạn như nghiên cứu, giảng dạy hoặc tham gia vào việc lập kế hoạch, chính sách liên quan đến đời sống tâm lý được ứng dụng trong các hoạt động quản trị kinh doanh. Hoặc họ cũng có thể tham gia vào các dự án, chương trình của các tổ chức trong và ngoài nước hay các tổ chức phi chính phủ.
Bác sĩ tâm lý tại TPHCM
Với điều kiện phát triển kinh tế chóng mặt cùng với sự gia tăng về điều kiện và tiêu chuẩn sống tại Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng, nhu cầu được chăm sóc sức khỏe tinh thần của con người ngày càng lớn. Vì lẽ đó, không chỉ khiến cho Tâm lý học trở thành một ngành học siêu Hot mà còn khiến cho bác sĩ tâm lý trở thành một trong những công việc đáng mơ ước và được xem trọng.
Một số bác sĩ tâm lý được yêu thích tại TPHCM có thể kể đến như là: Cô Lý Thị Mai, Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu,.. Một số trung tâm tham vấn tâm lý được yêu thích tại TPHCM có thể kể tên như: Sunnycare; Tâm lý học ứng dụng hay ThanhBinhPsy. với các dịch vụ tham vấn và trị liệu tâm lý uy tín, hiệu quả mà còn bảo mật và riêng tư tuyệt đối.
