Cảm tính là gì và con người thường sống theo cảm tính hay lý tính? Liệu giữa cảm tính và lý tính có mối quan hệ như thế nào với nhau? Hãy cùng Thanh Bình Psy tìm hiểu ngay thông qua nội dung bài viết sau.
Khái niệm cảm tính
Cảm tính là gì?
Nhận thức cảm tính của con người được phân thành sự nhận thức ở mức độ thấp thông qua việc sử dụng những giác quan để có thể nắm bắt được sự vật. Không riêng gì con người, các loại động vật cũng có những giai đoạn cảm tính khác nhau.
Ban đầu, cảm giác sẽ được tổng hợp thông qua tri giác và trở thành những biểu tượng giúp chúng ta có thể hình dung ra sự vật mà không cần có sự tác động của những giác quan. Có thể nói, nhận thức cảm tính có mối liên hệ chặt chẽ với nhận thức lý tính, chúng tồn tại song song vừa bổ sung, vừa chi phối nhau để đưa ra sự thống nhất trong hành động của mỗi người.
Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính giống khác nhau như thế nào?
Điểm giống nhau giữa lý tính và cảm tính là gì?
Nhận thức cảm tính và lý tính không chỉ tồn tại ở con người mà còn có ở động vật với quá trình mở đầu và kết thúc rõ ràng, cụ thể. Thông qua sự nhận thức này có thể phản ánh được những thuộc tính liên quan đến bên ngoài của các sự vật, hiện tượng.
Có thể nói, cả hai đều thuộc mức độ nhận thức cơ bản về cảm giác và tri giác. Trong đó, cảm giác chính là mối liên hệ của cơ thể với những yếu tố tác động xung quanh còn tri giác chính là sự định hướng nhanh chóng, chính xác giúp mỗi người có khả năng điều chỉnh hợp lý hoạt động của bản thân đối với những sự việc, hiện tượng phát sinh.
>> Đọc thêm: Sóng não Alpha – 5 loại sóng não của con người (Phần 2)
Điểm khác nhau giữa lý tính và cảm tính là gì?
Nhận thức cảm tính là quá trình nhận thức gián tiếp chủ yếu bao gồm 3 hình thức điển hình là cảm giác, tri giác và biểu tượng. Đây là giai đoạn đầu của nhận thức thông qua việc sử dụng các giác quan nhằm đưa ra những phản ánh trực tiếp đến đối tượng một cách tổng quát.
Tuy nhiên, nhận thức cảm tính chính vì quá tổng quát nên chưa thể biểu thị rõ mối liên hệ bề mặt bản chất bên trong của sự vật và giai đoạn này chỉ xảy ra ở giai đoạn cao hơn là giai đoạn nhận thức lý tính. Tuy nhiên, nói đi thì phải nói lại, cả hai quá trình trên không thể chỉ tồn tại độc lập với nhau. Phải có nhận thức cảm tính mới có nhận thức lý tính, chúng có quan hệ mật thiết, bổ sung cho nhau để cho ra sự kết quả sự nhận thức đúng đắn về bản chất chính xác của sự vật.
Nhận thức của con người thường là lý tính hay cảm tính?
Sau khi tìm hiểu nhận thức lý tính và cảm tính là gì có thể thấy rằng, nhận thức lý tính là nhận thức cao giúp chúng ta nhận xét, đánh giá hay đưa ra phán xét những vấn đề dựa trên lẽ phải, chân lý. Nói cách khác, chân lý không phải những điều vô căn cứ mà nó thuộc về thành tựu tư duy khoa học. Hoặc có được thông qua sự trải nghiệm của tinh thần, tâm linh để soi dẫn cho hành vi của con người theo hướng đúng đắn, hợp lý. Dựa vào đó, chắc chắn những quyết định thiên về lý trí luôn đúng đắn và logic hơn so với những quyết định do cảm tính đưa ra.
Nhưng theo thực tế lại cho thấy rằng, nhận thức cảm tính cũng rất quan trọng và là một phần không thể bỏ qua. Trên hết, đa phần những quyết định của con người chỉ dừng ở mức cảm tính thay vì lý trí và những lập luận, lý lẽ liên quan cũng dựa theo cảm tính mà có được. Tuy nhiên, vấn đề cần giải quyết ở đây không phải nên làm thế nào có thể hướng con người theo nhận thức lý tính thay vì cảm tính. Mà điều cần thiết chính là cần có sự cân bằng, cái nhìn tổng thể để mọi việc được giải quyết theo chiều hướng vừa thấu tình vừa đạt lý.
>>Đọc thêm: Sóng não Beta – 5 loại sóng não của con người (Phần 1)
Cảm tính và lý tính luôn tồn tại song hành
Tuy những suy nghĩ lý trí và cảm tính luôn cho thấy sự đối lập nhau nhưng trên thực tế chúng luôn song hành mà hiếm khi độc lập hoàn toàn. Lấy ví dụ, vẫn là trái táo nhưng người ta có thể dùng những lời lẽ chê bai hoặc lời đánh giá khen ngợi dành cho nó với đủ mọi lý lẽ khác nhau.
Cái chính là phụ thuộc vào cảm xúc của người đánh giá, theo cảm tính họ có thể thích hoặc không ưa loại trái cây này. Cũng có những trường hợp dù nhận thức lý tính gần như đã đưa ra những lý lẽ chiếm ưu thế hoàn toàn nhưng lại bị cảm xúc mạnh mẽ lấn át (một cách phi lý). Đó cũng là lý do tại sao mỗi người chúng ta thường trở nên phức tạp trong suy nghĩ khi phải đứng trước những quyết định có liên quan đến lý tính và cảm tính.
Thông tin thêm:
Bạn có phải là người cảm tính không?
Chúng ta đã tìm hiểu cảm tính là gì, vậy bạn có thắc mắc người cảm tính là người như thế nào không. Thực tế, việc đánh giá bạn có phải là người sống cảm tính hay tình cảm khá mơ hồ. Vì điều này được xét ở nhiều khía cạnh khác nhau. Ví dụ trong công việc, chúng ta phải hình thành thói quen, rèn giũa để trở thành người làm việc có tính kỷ luật, lý trí, và không nên để cảm xúc lấn át công việc. Bởi điều này liên quan đến mối quan hệ, lợi ích, quyền lợi,…của đơn vị làm việc, của chính bạn và các mối quan hệ liên quan khác.
Trong công việc nếu làm việc cảm tính sẽ khó được đánh giá cao. Tuy nhiên, xét ở khía cạnh tình cảm giữa con người với nhau, đặc biệt là gia đình, bản thân, người thân, con người hầu như dễ rơi vào tình trạng cảm tính. Khó ai có thể giữ được bình tĩnh, suy nghĩ thấu đáo nếu có một sự việc, tình huống nào đó xảy ra đột ngột. Do đó, rất khó để có thể đánh giá bạn hay ai đó là người sống theo cảm tính, tình cảm hay lý tính.
Sống lý tính giúp bạn phân biệt được đúng sai, lợi hại cũng như nhận định vấn đề, sự việc theo đúng hướng. Nó còn giúp con người dễ dàng khống chế được hành vi của mình, giữ gìn sự cân bằng trong mọi mối quan hệ.
Còn cảm tính lại đem đến cho bạn một cuộc đời hạnh phúc hơn vì được là mình, dạt dào cảm xúc. Đôi khi, việc bộc lộ bản thân không phải là quá tiêu cực, chỉ cần bạn biết dừng đúng lúc là được.
Chúng ta phải biết cân bằng giữa cảm tính và lý tính, sống cho sao hợp lẽ với đạo lý trong xã hội. Lý trí hay con tim đều có những lý lẽ riêng, những cái hay riêng của nó. Bạn đừng vội đưa ra quyết định dù trong hoàn cảnh nào.
Dung hoà cảm xúc và lý tính mới là lựa chọn đúng đắn nhất trên con đường đưa bạn đến với đích đến thành công.
Điều mà bất cứ ai trong chúng ta cần phải làm là cố gắng rèn luyện, trau dồi để trở thành một con người sống dung hòa với hoàn cảnh. Để trở thành một người làm việc khoa học, cẩn trọng, tỉ mỉ, kiểm soát cảm xúc, thái độ, hành vi và từng đường đi nước bước đúng đắn của thật không hề đơn giản. Cuộc sống sẽ thực sự ý nghĩa nếu mỗi ngày chúng ta đều cố gắng trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.
Kết luận
Nói chung, sau khi tìm hiểu nhận thức lý tính và nhận thức cảm tính là gì có thể thấy được lợi ích của quá trình nhận thức đối với cuộc sống hàng ngày. Theo đó, nhận thức lý tính và cảm tính tồn tại song hành, có nhiều điểm giống cũng như khác nhau để bổ sung cho nhau.
Hy vọng rằng, bài viết đã mang đến cho bạn nhiều thông tin hữu ích, thú vị để bạn có một cuộc sống tốt đẹp hơn, dễ dàng và vui vẻ hơn với mọi vấn đề xảy ra dù là khó khăn hay thuận lợi nhé!
Tìm hiểu thêm các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm lý tại Thanh Bình Psy:
