Chứng ngủ rũ (tên tiếng Anh: Narcolepsy) là một rối loạn giấc ngủ mãn tính, đặc trưng bởi việc buồn ngủ quá độ vào ban ngày và ngủ gật đột ngột mà không cưỡng lại được. Người mắc chứng ngủ rũ có thể ngủ gục bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu ngay khi đang nói chuyện, đang lái xe…
Ngủ rũ có thể gây ra nhiều phiền toái nghiêm trọng cho cuộc sống hàng ngày của bạn. Đôi khi chứng ngủ rũ còn đi kèm với sự mất kiểm soát đột ngột hoạt động các cơ. Việc điều trị bệnh với bác sĩ và thay đổi tích cực trong lối sống có thể giúp bạn kiểm soát được các triệu chứng của bệnh. Ngoài ra, bạn cần thêm sự trợ giúp từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, giáo viên để đối phó với chứng ngủ rũ.
Cùng ThanhBinhPsy tìm hiểu về hội chứng ngủ rũ là gì trong bài viết ngay dưới đây nhé.
Triệu chứng của hội chứng ngủ rũ
Ngủ nhiều vào ban ngày (EDS) và thường không thể kiểm soát cơn buồn ngủ: Những người mắc chứng ngủ rũ có thể ngủ bất kì lúc nào, bất kì nơi đâu và không đoán trước được.
Mất trường lực cơ đột ngột (cataplexy): Tình trạng này có thể gây ra các thay đổi về mặt thể chất, từ nói lắp đến yếu hoàn toàn các cơ và có thể kéo dài từ vài giây tới vài phút. Vài người mắc chứng ngủ rũ bị mất trương lực cơ chỉ một hoặc hai lần trong một năm, trong khi những người khác có nhiều lần mất trương lực cơ trong một ngày. Tuy nhiên không phải ai mắc chứng ngủ rũ đều bị mất trương lực cơ.
Bóng đè: Những người mắc chứng ngủ rũ thường bị mất tạm thời khả năng di chuyển hoặc nói trong khi ngủ, lúc mới dậy. Những cảnh này thường diễn ra rất ngắn (vài giây hoặc vài phút) nhưng lại rất đáng sợ. Người bệnh có thể nhận thức được tình trạng này và nhớ lại nó sau đó, ngay cả khi không thể kiểm soát được chuyện đang xảy ra với mình.
Tình trạng bóng đè là một kiểu liệt tạm thời thường xảy ra trong giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep), đó là khoảng thời gian mà đa số giấc mơ lúc ngủ xảy ra. Việc bất động tạm thời trong giấc ngủ mắt chuyển động nhanh có thể ngăn cơ thể người bệnh thực hiện các hoạt động trong giấc mơ.
Tuy nhiên không phải ai bị bóng đè cũng đều mắc chứng ngủ rũ. Nhiều người không mắc cũng từng trải qua vài lần bị bóng đè, nhất là khi còn nhỏ.
Ảo giác: Những ảo giác mà người bệnh gặp phải gọi là ảo giác lúc ngủ (hypnagogic) nếu chúng xảy ra khi ngủ và ảo giác lúc thức (hypnopompic) nếu chúng xuất hiện khi người bệnh đang thức thức. Chúng có thể rất rõ ràng và đáng sợ vì người bệnh trải nghiệm giấc mơ của mình như thật.
Các đặc điểm khác: Những người mắc chứng ngủ rũ có thể mắc các rối loạn giấc ngủ khác như chứng ngưng thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, thậm chí là mất ngủ.
Những người mắc chứng ngủ rũ còn có thể thực hiện giấc mơ của họ bằng cách đập tay, đá chân hoặc la hét.
Một vài hoạt động lúc ngủ diễn ra ngắn trong vòng vài giây. Vài người mắc chứng ngủ rũ có những hành vi tự động trong các chuỗi hoạt động ngắn gọn này. Ví dụ bạn có thể ngủ gật khi đang thực hiện những công việc bạn làm hàng ngày như viết lách, gõ máy tính hoặc lái xe và bạn tiếp tục thực hiện nó khi đang ngủ. Khi bạn thức dậy, bạn không thể nhớ được bạn đã làm gì.
Lưu ý:
Các triệu chứng của bệnh ngủ rũ sẽ ngày càng trở nên tồi tệ hơn và sẽ không tự mất đi. Chính vì vậy tốt nhất bạn nên đi điều trị bệnh sớm để có thể khắc phục các triệu chứng này.
Nguyên nhân gây ra chứng ngủ rũ
Nguyên nhân chính xác gây ra chứng ngủ rũ vẫn chưa được tìm ra. Bệnh có thể gây ra bởi nhiều nguyên nhân. Hầu hết những người mắc chứng ngủ rũ có nồng độ chất hypocretin thấp. Hypocretin là một chất hóa học quan trọng ở não bạn giúp bạn điều chỉnh sự tỉnh táo và giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep).
Nguyên nhân chính xác làm mất các tế bào sản xuất chất hypocretin vẫn chưa được xác định, nhưng các chuyên gia nghi ngờ rằng đó là do phản ứng miễn dịch.
Sự khác biệt giữa thói quen đi ngủ bình thường và ngủ rũ được mô tả như sau:
Quá trình ngủ bình thường bắt đầu bằng giai đoạn gọi là giấc ngủ mắt không chuyển động nhanh (NREM sleep). Suốt giai đoạn này, sóng não của bạn chậm lại đáng kể. Sau khoảng một giờ hoặc hơn của giấc ngủ mắt không chuyển động nhanh, hoạt động của não bạn thay đổi và giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep) bắt đầu. Hầu hết các giấc mơ xảy ra trong giai đoạn này.
Ở chứng ngủ rũ, bạn có thể đột ngột bước vào giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep) mà không trải qua giấc ngủ mắt không chuyển động nhanh (NREM sleep), cả hai đều diễn ra vào đêm và ban ngày. Một vài tính chất của giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep) như mất trương lực cơ, bóng đè và ảo giác xảy ra lúc những người mắc chứng ngủ rũ đang tính hoặc ngủ gục.
Tác hại của chứng ngủ rũ
Chứng ngủ rũ ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống cũng như sức khỏe của người bệnh:
Gây ra sự hiểu nhầm
Chúng ngủ rũ có thể gây ra các vấn đề trầm trọng với sự chuyên nghiệp và nhân cách của người bệnh. Những người khác có thể thấy họ là người lười biếng Hiệu suất học tân hoặc làm việc của người bệnh có thể bị giảm xuống
Ảnh hưởng tới các mối quan hệ thân thiết
Ngủ nhiều có thể làm giảm ham muốn tình dục hoặc bất lực, nhiều người mắc chứng ngủ rũ có thể ngủ khi đang quan hệ tình dục. Các cảm xúc mãnh liệt như giận dữ hoặc hạnh phúc có thể kích hoạt một vài triệu chứng của chứng ngủ rũ như mất trương lực cơ, làm ảnh hưởng đến người khác.
Gây hại tới thể chất
Cơn buồn ngủ có thể làm hại sức khỏe của những người mắc chứng ngủ rũ. Nguy cơ gặp tai nạn ở những người này tăng lên khi họ bất ngờ ngủ gục khi lái xe. Bạn cũng thể bị đứt tay hoặc phỏng khi bạn đang nấu ăn.
Béo phì
Những người mắc chứng ngủ rũ có xu hướng bị thừa cân. Số cân động, ăn nhiều, giảm hypocretin hoặc kết hợp các yếu tố trên lại.
Nếu bạn đang có các dấu hiệu của bệnh ngủ rũ, bạn cần đi khám bác sĩ để được trợ giúp. Việc điều trị có thể kéo dài nhưng nó có thể giúp bạn khắc phục được những triệu chứng của bệnh ngủ rũ.
Chẩn đoán
Bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp chẩn đoán chứng ngủ rũ và xác định mức độ trầm trọng của nó bao gồm:
Lịch sử giấc ngủ: bác sĩ sẽ hỏi cặn kẽ về giấc ngủ của bạn, bao gồm điền vào thang giấc ngủ Epworth, trong đó sử dụng các câu hỏi ngắn để đánh giá mức độ buồn ngủ của bạn.
Ghi chép giấc ngủ: bạn có thể được yêu cầu ghi lại chi tiết thói quen đi ngủ của mình trong một hoặc hai tuần để bác sĩ có thể so sánh mối liên quan giữa thói quen đi ngủ và sự tỉnh táo.
Đa kí giấc ngủ: Xét nghiệm này do các tín hiệu trong suốt quá trình ngủ, sử dụng các điện cực gắn trên đầu của bạn. Họ sẽ đo điện não, điện tim, điện cơ và hoạt động của mắt. cũng đo nhịp thở của bạn.
Kiểm tra giấc ngủ ngắn trong ngày: xét nghiệm này kiểm tra xem thời gian bạn đi vào giấc ngủ trong ngày là bao nhiêu. Bạn sẽ được yêu cầu ngủ 4 – 5 lần, mỗi lần cách nhau 2 tiếng. Các chuyên gia sẽ quan sát thói quen đi ngủ của bạn. Những người mắc chứng ngủ rũ sẽ ngủ nhanh hơn và tiến vào giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (REM sleep) một cách nhanh chóng.
Các xét nghiệm này cũng có thể giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra các triệu chứng của bạn. Các rối loạn giấc ngủ khác như chứng ngưng thở khi ngủ có thể gây ra ngủ ngày.
Điều trị
Bác sĩ sẽ tùy vào tình trạng của người bệnh mà đưa ra phương án điều trị thích hợp. Một số loại thuốc có thể sẽ được sử dụng. Cần mất một khoảng thời gian để thuốc có tác dụng. Bác sĩ cũng có thể điều chỉnh loại thuốc để phù hợp với bệnh nhân nhất.
Buồn ngủ ban ngày quá mức và mất trương lực cơ đột ngột được xử lý riêng, với các chất kích thích hệ thống thần kinh trung ương thường quy định cho EDS và thuốc chống trầm cảm cho cataplexy.
Thay đổi lối sống và các biện pháp khắc phục: Việc thay đổi lối sống rất quan trọng để kiểm soát được các triệu chứng của chứng ngủ rũ.
Theo sát thời gian biểu: Đi ngủ và thức dậy vào cùng một khoảng thời gian mỗi ngày, kể cả cuối tuần
Nghỉ ngơi: Hãy ngủ một giấc ngắn vào một khoảng thời gian nhất định trong ngày. Ngủ khoảng 20 phút vào thời điểm đã định trong ngày có thể giúp bạn thư giãn và xoa dịu cảm giác buồn ngủ từ 1 tới 3 tiếng. Một vài người có thể cần ngủ dài hơn.
Tránh sử dụng Nicotine và rượu bia: Sử dụng những chất này vào buổi tối có thể làm các triệu chứng của bạn tệ hơn
Tập thể dục thường xuyên Ít nhất 4 – 5 tiếng trước khi đi ngủ có thể giúp bạn tỉnh táo vào ban ngày và ngủ ngon.
Trên đây là những chia sẻ của Thanhbinhpsy về hội chứng ngủ rũ. Hi vọng đây sẽ là những thông tin bổ ích cho bạn để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình nhé.
